Ms-Windows 11 στους δίσκους των εργαστηριακών clients - HowTo

[mandarinos]

Εισαγωγή

Αν χρειαστεί ν' αναβαθμίσετε σε Ms-Windows 11 τα προεγκατεστημένα στους σκληρούς δίσκους των clients του εργαστηρίου 10ρια, δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά!
Ξεχάστε τα USB μνημάκια μ' ένα Ventoy και το .iso των 11ριών! Η εγκατάσταση σταματάει αμέσως στα πρώτα βήματα, διότι ζητάει driver!!! (Η εταιριάρα έχει και κάποια φήμη! Αν δεν μας ταλαιπωρούσε, δεν θα την επιβεβαίωνε! )

Επίσης, οι δίσκοι των τερματικών κατά κανόνα είναι τύπου MBR, οπότε πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν GPT. Αναγκαστικά προχωράμε, λοιπόν, σε πλήρη αρχική εγκατάσταση σε όλον τον δίσκο.

Συνεπώς, θέλουμε:

• Nα εγκαταστήσουμε τα Ms-Windows 11.
• Να εγκαταστήσουμε την τελευταία έκδοση του Ubuntu (η 24.04.02 τώρα), ώστε να έχουμε τοπικό δίσκο dual boot.
• Να επαναφέρουμε (μετά την αλλαγή της σειράς εκκίνησης στο BIOS / UEFI) την εκκίνηση των clients με το LTSP.

Σημείωση πρίν προχωρήσετε: Αν κάτι δεν πάει καλά στην εγκατάσταση (είτε στην πρώτη φάση, με τα 11ρια, είτε αφού πάμε να εγκαταστήσουμε και το Ubuntu), τότε εγκαθιστούμε το Ubuntu μόνο του, ώστε να σβήσει τα πάντα στον δίσκο, και ξεκινάμε με εγκατάσταση 11ριών από την αρχή.

Ταλαιπωρία σκέτη, βέβαια (συν χάσιμο πολύτιμου χρόνου), αλλά η λύση να αντιγράψουμε τον δίσκο από δίσκο με καλή εγκατάσταση, χρησιμοποιώντας το πιό πρόσφατο Clonezilla (τόσο το Debian based, όσο και το Ubuntu based), δεν απέδωσε.

Γιατί;

Διότι δεν αντιγράφεται η partition 3. (Όπου υποψιάζομαι ότι κρύβεται το κλειδί προϊόντος των Παραθυριών.)

Δεν γνωρίζω αν υπάρχει καλύτερο (και δή, δωρεάν) αντιγραφτήρι από το Clonezilla, αλλά η επανασύνδεση του αντιγραμμένου δίσκου στον client έβγαλε τα Παραθύρια ν' αγωνίζονται να "διορθώσουν" τον δίσκο – και χωρίς επιτυχία. Άρα, αναγκαστικά εγκατάσταση από την αρχή. Επίσης, δεν γνωρίζω αν υπάρχει άλλος τρόπος.

........................

Επομένως, καταπνίγουμε τα τυχόν υπαρξιακά μας ερωτήματα γιά το τί κακό κάρμα ξεπληρώνουμε,   οπλιζόμαστε με υπομονή, και ακολουθούμε επακριβώς τα ακόλουθα βήματα:

(συνεχίζεται)

[mandarinos]

Α' φάση – εγκατάσταση Ms-Windows 11

(01) Κατεβάζουμε από το site της Microsoft το προγραμματάκι "Windows 11 installation media creation" (mediacreationtool.exe), και το τρέχουμε σε περιβάλλον Ms-Windows (προφανώς στα ήδη υπάρχοντα 10ρια). Πρώτα, βέβαια, έχουμε συνδέσει ένα USB flash με χωρητικότητα άνω των 8 Gbytes, και -από το σχετικό μενού- κατευθύνουμε τα αρχεία εγκατάστασης σ' αυτό. (Καλού-κακού, να του έχετε κάνει κι ένα φορμάρισμα, γιά να είστε σίγουροι. Σε exFAT είναι οκ.)
Ακολουθούμε οδηγίες και περιμένουμε να τελειώσει η προετοιμασία του USB flash.

(02) Πάμε στον ΗΥ που θέλουμε ν' αναβαθμίσουμε σε Ms-Windows 11, και κάνουμε τα εξής:

• (Αντιγράφουμε όλα τα χρήσιμα αρχεία, και από την partition των Ms-Windows 10, και από την αντίστοιχη του Ubuntu.
• (Βρίσκουμε το κλειδί προϊόντος γιά τα Ms-Windows 10, με την εξής εντολή (από γραμμή εντολών) : (αλλά δές και Υγ.)

wmic path softwarelicencingservice get OA3xOriginalProductKey

και το σημειώνουμε κάπου. (Βέβαια, μπορούμε και στο τέλος της εντολής να θέσουμε πχ:

> \directory-της-επιλογής-μας\ari8mos.txt

αν βαρυέμαστε να γράφουμε. Μετά, απλά τυπώνουμε το αρχείο ari8mos.txt .)

(03) Μπαίνουμε στο BIOS / UEFI (στους ΗΥ clients μάρκας Lenovo, πατάμε το F1 με ρυθμό πολυβόλου!), και:

• απενεργοποιούμε το CSM,
• απενεργοποιούμε το Secure Boot,
• θέτουμε πρώτη συσκευή εκκίνησης το USB flash και δεύτερη τον σκληρό δίσκο,
• save changes / exit (θα κάνει επανεκκίνηση).

(04α) Ξεκινάει η εγκατάσταση.

• Επιλέγουμε γλώσσα κλπ (τα Ελληνικά τα έχει default), και στο είδος των Windows επιλέγουμε Education. (Όχι Education N.)
• Επιλέγουμε πως δεν διαθέτουμε κλειδί προϊόντος. (Θα το προσθέσουμε μετά). Σημειώστε ότι το κλειδί προϊόντος από τα 10ρια (τα οποία επίσης είναι Education κατά την εγκατάστασή τους, άσχετο αν στις "Ρυθμίσεις" αναγράφονται ως "Education Pro") παραμένει ακριβώς το ίδιο. Άρα, δεν χρειάζεται ν' ανησυχείτε, αν θα γίνει αποδεκτό – κυρίως, αν δεν έχετε κάνει καμμία αλλαγή στο hardware, παραμένει το ίδιο. (Μας έχει φακελλωμένους καλά η εταιριάρα! )

(04β) Όταν φτάνουμε στο πινακάκι με τα partitions, το αγνοούμε, και πατάμε shift + F10, γιά ν' ανοίξει οθόνη εντολών. Δίνουμε κατά σειρά:

• diskpart (Αυτό δεν είναι μεμονωμένη εντολή, είναι ολόκληρο περιβάλλον εντολών.)
• list disk (Ο δίσκος 0 είναι ο δίσκος, όπου θα εγκατασταθούν τα 11ρια. Ο 1, είναι φυσικά το USB.)
• select disk 0
• clean (Θα σβήσει κάθε υπαρκτή partition.)
• convert gpt
• exit (Δηλ. βγαίνουμε από το περιβάλλον diskpart.)

(04γ)

• Πάμε στο πινακάκι των partitions, και πατάμε "ανανέωση". Θα μας δείξει ότι ο δίσκος πλέον είναι ενιαίος. Πατάμε "επόμενο".
• Αποδεχόμαστε τους όρους της άδειας χρήσης, αποδεχόμαστε να σβήσει το κάθε τι στον δίσκο, ξεκινάμε.

(05) Όταν τελειώσει, θα κάνει reboot, αλλά φυσικά θα ξαναπέσει στο USB flash, το οποίο δεν προλαβαίνουμε στο μεταξύ να το βγάλουμε! Επομένως:

• όταν ξαναδείξει το περιβάλλον εγκατάστασης, κάνουμε hard shutdown (διακόπτης on-off πατημένος μέσα γιά τουλάχιστον 10'')
• βγάζουμε το USB flash

(06) Ξεκινάει ο ΗΥ, βρίσκει τον σκληρό δίσκο, τα 11ρια αρχίζουν να κάνουν τα δικά τους, και κάποια στιγμή τελειώνουν,

• Μετά, προσθέτουμε τον βασικό χρήστη teacher, συν τον student. (Ή, όσους άλλους θέλουμε. Η προσθήκη χρηστών βρίσκεται στους "Λογαριασμούς", και αγνοούμε τα πάντα γιά on-line ή Microsoft λογαριασμούς.)
• Ενεργοποιούμε με τον αριθμό προϊόντος που σημειώσαμε.
• Τροποποιούμε το όνομα υπολογιστή όπως θέλουμε, πχ PC23, κλπ. (Οκ, δεν πολυχρειάζεται αυτή η ενέργεια, παρεκτός αν ανοίξουμε τον ΗΥ σε δίκτυο peer-to-peer, ώστε να μή μπερδεύεται με άλλους με ακριβώς το ίδιο όνομα ΗΥ.) Ως εξής:

i. Πατάμε Win + i, ανοίγουν οι Settings (Ρυθμίσεις).
ii. Πάμε System / About (Σύστημα / Πληροφορίες, σε ελληνικό μενού είναι η τέρμα κάτω επιλογή)
iii. Device name / Rename this PC (μετονομασία ΗΥ, τέρμα επάνω στο ελληνικό μενού), δίνουμε νέο όνομα, Next, Reboot.

Σημείωση: Μερικές φορές, τα 11ρια κατά την εγκατάσταση (και χωρίς να το καταλάβουμε) θέτουν από μόνα τους τον σκληρό δίσκο υπό κρυπτογράφηση με BitLocker. Αυτό σημαίνει ότι είναι αδύνατον να εγκαταστήσουμε μετά το Ubuntu, ώστε να έχουμε dual-boot σύστημα. Συνεπώς, (στο ελληνικό μενού) πάμε:
Ρυθμίσεις > Απόρρητο και ασφάλεια > Ασφάλεια των Windows > Ασφάλεια συσκευής > εντοπίζουμε δίσκο C: > απεγκαθιστούμε το BitLocker.

Μόνο κάντε υπομονή, επειδή παίρνει πάρα πολλή ώρα. (Και ναι, μετά από την απενεργοποίηση του BitLocker, το Ubuntu εγκαθίσταται.)

Σημείωση: Τα 11άρια μπορούν να μας κάνουν ακόμη δυό άσχημα χουνέρια.

- Το πρώτο, είναι να μας πούνε ότι δεν μπορούν να εγκατασταθούν σε κάποιον υπολογιστή, διότι αυτός δεν έχει τις κατάλληλες προδιαγραφές. (Μου έτυχε μία περίπτωση στις 18.) Κι όμως! Όλοι οι ΗΥ των δικών μου εργαστηρίων είναι ακριβώς ίδιοι, με ακριβώς ίδιες ρυθμίσεις BIOS / UEFI!
Δεν ξέρω τί γίνεται σ' αυτή την περίπτωση, διότι έκανα αρκετές απόπειρες γιά εγκατάσταση απ' την αρχή, αλλά έπεσα στην ίδια άρνηση.

- Το δεύτερο, ότι δεν μπορούν να εγκατασταθούν, επειδή "ο δίσκος είναι κλειδωμένος". (Ακόμη 1 περίπτωση στις 18.) Δεν ξέρω τί εννοούν ακριβώς, όπως δεν ξέρω και πώς να το αντιμετωπίσω. (Τον δίσκο τον φορμάρισα αρκετές φορές σε NTFS πρίν την κάθε απόπειρα γιά εγκατάσταση.) Και πάλι οι απανωτές απόπειρες γιά εγκατάσταση δεν έπιασαν!

........................

Αν όλα πήγαν καλά μέχρις εδώ, όσον αφορά τα Ms-Windows 11, είμαστε έτοιμοι!

Υγ: Ο αριθμός προϊόντος σε υπολογιστή "του κουτιού" με 10άρια λαμβάνεται όπως ακριβώς λέει η αναγραφόμενη εντολή παραπάνω. Τώρα, σε αναβαθμισμένα 10άρια (από 7άρια, ή 8άρια), δεν νομίζω πως πιάνει η εντολή αυτή.

(συνεχίζεται)

[mandarinos]

Β' φάση – εγκατάσταση Ubuntu

Γίνεται εύκολα, με Ventoy USB flash, συν το .iso του Ubuntu. (Αν ήδη έχετε εμπειρία. Έτσι κι αλλοιώς, δεν είναι δύσκολη, όμως.) Θα έλεγα, καλύτερα να ξεκινήσει η εγκατάσταση σε grub2 mode.

Δημιουργούμε τους λογαριασμούς "teacher" (που είναι admin) και "student", κατά τα γνωστά. (Προσθέτουμε και τα Ελληνικά στο πληκτρολόγιο, σε αμφότερους.)

Αν, τώρα, μας ξεφύγει το όνομα του ΗΥ (αν και το ζητάει στην εγκατάσταση), τότε πάμε στον λογαριασμό "teacher", και:

• Ανοίγουμε Settings.
• Ανοίγουμε System / About.
• Βρίσκουμε Device Name, δίνουμε νέο όνομα, κλείνουμε, είμαστε έτοιμοι.

Υπάρχει και η επιλογή μέσω οθόνης εντολών: (θέλουν αλλαγή και τα δύο αρχεία)

sudo nano /etc/hostnames
sudo nano /etc/hosts

Σημείωση: Μερικές φορές, η εγκατάσταση του Ubuntu δεν βλέπει την partition των 11ριών, άρα δεν σου δίνει επιλογή να το εγκαταστήσεις παράλληλα. (Σου ζητάει να σβήσεις όλον τον δίσκο.) Βέβαια, δίνει επιλογή ώστε να μπορείτε να πάτε να φτιάξετε partitions / mount points εσείς (αν έχετε τη σχετική εμπειρία), αλλά ποιά είναι η πλάκα; Σε μιά δεύτερη, ή τρίτη απόπειρα, η εγκατάσταση του Ubuntu θα δεί την Windows partition κανονικά!

Άρα, μην μπλέκετε με λεπτομέρειες. Απλώς, ξεκινήστε από την αρχή (δηλ. USB / Ventoy, Ubuntu .iso, κλπ).

(συνεχίζεται)

[mandarinos]

Γ' φάση – επαναφορά δικτύου LTSP (όχι ολοκληρωμένη ενότητα)

Ξαναπάμε στο BIOS / UEFI, και ξαναθέτουμε σειρά εκκίνησης: usb (γιά εγκαταστάσεις) / δίκτυο / τοπικός δίσκος. Όντως θα ξεκινήσει η φόρτωση ΛΣ από το LTSP – αν και με διαφορετική γραμματοσειρά (πιό μικρή), απ' αυτή που είχαμε συνηθίσει.

Όμως, γιά να είμαστε απολύτως εντάξει και σίγουροι, δοκιμάζουμε στο αρχικό "μπλέ" μενού (με την κόκκινη μπάρα επιλογών) να δούμε αν δουλεύει ειδικά η δεύτερη από κάτω επιλογή (ξεκίνημα από τοπικό δίσκο).

Δεν δουλεύει!

Όταν πατήσουμε αυτή την επιλογή, μας βγάζει μήνυμα: "boot from SAN device 0x80 failed".

........................


Εδώ, ρώτησα περί του πρακτέου δύο ΤΝ, την ChatGPT και το Grok.
- Η πρώτη πρότεινε ν' αλλάξω τις ρυθμίσεις του LTSP.
- Η δεύτερη προτείνει περισσότερο να σκαλίσω το BIOS / UEFI των clients.

Όταν δοκίμασα τις συμβουλές της πρώτης, το αποτέλεσμα ήταν σχεδόν καταστροφικό: τα τερματικά έβλεπαν μέν το δίκτυο LTSP, αλλά δεν προχωρούσαν σε φόρτωμα image. (Επανέφερα τον server με restore, δεν έσπασα το κεφάλι μου ν' αντιστρέψω τις αλλαγές.)
Έχετε υπ' όψη σας ότι (ΑΝ τελικά έχει αποτέλεσμα αυτή η πορεία) πρέπει ν' αλλάξετε αρκετά αρχεία ρυθμίσεων του LTSP, εκ των οποίων τουλάχιστον ένα είναι read-only.

Τις συμβουλές του Grok δεν τις δοκίμασα ακόμη.

Όπως καταλαβαίνετε, δεν διαθέτω άπειρο ελεύθερο χρόνο, και δή να έχω τον server στη διάθεσή μου χωρίς μαθητές. Συνεπώς, η προσωρινή λύση (επαναλαμβάνω: προσωρινή) είναι:

Αλλαγή της σειράς εκκίνησης στο BIOS / UEFI, ώστε να ξεκινάει πρώτα με image από το δίκτυο.

(Κι όποιος θέλει τοπικό δίσκο, ξανά αλλαγή σειράς booting στο BIOS / UEFI. Παρεκτός αν δουλεύει κάποιο F12, ώστε να επιλέγεις boot device εκείνη τη στιγμή.)

........................

Εάν υπάρξουν νεώτερα (δηλαδή, στο να καταφέρω να δουλεύει πάλι η επιλογή "boot from local disk"), θα σας ενημερώσω.

(τέλος - γιά την ώρα)

[mandarinos]

Μιά ακόμη σημείωση:

Τα 11άρια μπορεί να μην εγκαθίστανται, επειδή η επιλογή TPM 2.0 στο BIOS / UEFI δεν είναι ενεργοποιημένη. Κατά την εγκατάσταση, θα βγάλουν μήνυμα ότι ο συγκεκριμένος υπολογιστής δεν έχει τις ελάχιστες απαιτήσεις γιά εγκατάσταση των Ms-Windows 11.

(...Και θα σπάτε το κεφάλι σας γιά το τί φταίει, τη στιγμή που είναι ακριβώς ίδιος με όλους τους υπόλοιπους του εργαστηρίου!...)

Η επιλογή αυτή βρίσκεται κάπου μέσα στον τομέα Security του BIOS / UEFI. Βρήτε την και ενεργοποιήστε την, και μετά η εγκατάσταση ξεκινάει κανονικά.

[mandarinos]

Συμπλήρωμα

Αφού εγκαταστήσουμε το Ubuntu (24.04.02), το μενού εκκίνησης μας βγάζει πρώτο αυτό, και στο τέλος του καταλόγου (κάτω-κάτω) τα Ms-Windows 11. Εάν, όμως, θέλουμε ν' αλλάξουμε τη σειρά, κι επειδή το Ubuntu δεν έχει δική του σχετική utility από την εγκατάσταση, τότε:

(α) Είτε πάμε με:

sudo nano /etc/default/grub

αρκεί να ξέρουμε τί ακριβώς κάνουμε. (Έχει και παραπέρα βήματα. Οδηγίες, εδώ.)

(β) Είτε αλλάζουμε τις παραμέτρους εκκίνησης μέσα στον πυρήνα. (Οδηγίες εδώ.)

(γ) Είτε, τέλος, πάμε με την εύκολη λύση, το grub-customizer.

Προχωράμε ως εξής (οδηγίες από εδώ) :

sudo apt update

sudo add-apt-repository ppa:danielrichter2007/grub-customizer

sudo apt update (ξανά)

sudo apt install grub-customizer

Και ανοίγουμε την (παραθυρική) εφαρμογή. Οι ρυθμίσεις είναι πολύ εύκολες: στην τέρμα αριστερά "ετικέττα" αλλάζουμε τη σειρά εκκίνησης των ΛΣ του σκληρού μας δίσκου, και στη δεύτερη από αριστερά ορίζουμε τη διαθέσιμη χρονική διάρκεια γιά επιλογή. Save, και τέλος.

Σημειώστε ότι κάποιες ιστοσελίδες και ΤΝ αποθαρρύνουν τη χρήση του grub-customizer, ως ασυντήρητο εδώ και 4-5 χρόνια, και πηγή προβλημάτων. Πάντως, επάνω στο Ubuntu των τοπικών δίσκων, δεν μου παρουσίασε κανένα απολύτως πρόβλημα.
Αλλά επάνω στο Linux Mint του server (το είχα βάλει παλιότερα, στην έκδοση 19.1) όντως δεν ανταποκρινόταν σωστά. (Εκεί, βέβαια, δεν έχει επιλογή μεταξύ πολλών ΛΣ.) Κατάφερα, όμως, να βάλω μιά ταπετσαρία πίσω από το αρχικό μενού επιλογής!